Merhaba Kıymetli Okuyucular, bugün sizlerle önyargılı olmanın anlamı ve bu konuda kendimizi nasıl eğitebileceğimiz üzerine yazdığım yazımı paylaşacağım. Aynı şehri, aynı ülkeyi ve hatta aynı gezegeni paylaştığımız halde birbirimize karşı çeşitli alanlarda ve konularda önyargı duyabiliyor ve önyargılı davranabiliyoruz.
Bu tarz düşünce ve tutumlar, ilişkilerimizdeki olumsuzluklardan tutun da aile içi huzurun olmaması, oradan da dünyada ki barışın sağlanamamasına kadar uzanmaktadır. Ramazan vesilesi ile kendimizi geliştirebileceğimiz konulara değineceğimi ifade etmiştim. Önyargılı düşünce tarzı ve bu mental yapıya bağlı oluşan tutumlarımızı nasıl terbiye edebiliriz? sorusunu birlikte cevaplayalım.
İlk olarak önyargılı olmak psikolojik olarak nasıl tanımlanır? ve önyargılı olmak ve ötekileştirme kavramları arasında bir bağlantı var mıdır? Sorularını cevaplayalım. Önyargılı olmak her insan için; herhangi bir olayı, durumu, fikri, bir grup ya da oluşumu veya bir insanı tanıma ve bilme sürecinde kullandığımız bir yoldur. Herhangi yeni bir durumla karşılaştığımızda ilk bakış açımız, sahip olduğumuz bilgi birikim ve tecrübelerinin buluşup bir yargı oluşturması ile meydana gelir. Kendimize bu noktada sorabileceğimiz en doğru soru; zihnimizde ki mevcut bilgilerin ya da edindiğimiz tecrübelerin bu yeni bakış açısı için doğru zemini oluşturacağından emin miyiz? sorusudur.
İçinde büyüdüğümüz geliştiğimiz ailenin ve toplumun ya da aidiyet duyduğumuz grup ya da grupların önyargıları, bizim önyargı seviyemizin temelini oluşturur. Önyargılar herhangi yeni bir durum için bizde oluşan olumsuz ve bazen de yanlış fikir ve düşünceler demektir.
Önyargılarda bulunan ortak özellikler içinde belli bir guruba karşı ayırımcılık yapma eğilimi, kalıplaşmış net inançlar ve negatif duygular gelmektedir. Ötekileştirme ise bu fikirlerden kaynaklanan, tutum ve fiillerdir. Bu fiiller toplum içerisine ayrıştırma ve dışlama davranışları olarak yansır.
En sık rastlanan önyargı çeşitleri; ırk farklılıkları, din farklılıkları, yabancı düşmanlığı, farklı sosyoekonomik statüler, cinsiyet farklılıkları, kültürel farklılıklar, farklı temel dayanağı olan guruplara karşı duyulan önyargılardır.
İkinci olarak, önyargıya sahip olan insanın ve diğerlerinin bu durumdan nasıl etkilediği konusunu ele alacağım: Özellikle bir guruba karşı beslediğimiz önyargılı fikirler bize o gurupta bulunan her insanın aynı olduğu kabulünü getirir. Bu guruba ya da guruplara ait bakış açımızdan dolayı, o grup içerisinde bulunan bilim insanlarına, farklı alanda bilgili veya bilge kişilere de aynı gözle bakmak bizi onların bilgilerinden faydalanma konusunda engeller.
O insanların hepsine aynı önyargılarla baktığımız için, çoğu zaman onları dinleme ihtiyacı duymayız ya da dinlesek bile önyargılarımız bize kalın duvarlar örer ve onları yeterince duyamayız. Bir başka önemli madde ise; önyargılarımızın bizleri önyargılı olduğumuz konu, kişi ya da gurupla ilgili farklı bilgi edinmeden engellemesidir. Bu durum, belki de bizde bir yeniliğe sebep olabilecek önemli bilgileri almamızı engeller.
Daha da acısı bu durum, dünyada adil bilgi dağılımı ya da gelişimini bile etkileyebilir. Örneğin bir ırk ya da bir guruba karşı duyulan önyargı, o gurupta bulunun insanların işe alımlarından ekonomik durumlarının iyileşmesine kadar birçok alanda onlara karşı engeller oluşturur.
Üçüncü olarak önyargılarımızı nasıl tespit eder ve nasıl düzeltiriz? sorusunu cevaplayalım: Önyargılarımızın bazen çok köklü bazen ise farkına varmadan bizi kuşatan yargılar olduğunu anlarız. Mevcut önyargımıza ait; hangi çeşit bir önyargı olduğunu, sebebini ve seviyesini tespit etmeden onunla mücadele etmek mümkün olamaz. Başka biri ya da birilerini önceden yargıladığımızı hissettiğimiz anda bu konuda çalışma yapmamız gerektiğini kendimize itiraf etmekle başlayabiliriz bu durumu düzeltmeye.
Kendimizde bir önyargı tespit ettiğimizde şu soruları kendimize soralım: Ne zamandır bu düşünceye sahibim? Neden böyle düşünüyorum? Sebeplerinizi sıralayın. Bu düşünce şeklime ait, doğru bildiğim şeylerle ilgili delil ve kanıtlarım var mı? Bu kişi ya da gurupla ilgili benim bildiklerim dışında farklı bilgilerde mevcut olabilir. Şu durumda araştırmalıyım. Bu bilgilerim önyargım olabilir mi?
Yukarıda ki sorular haricinde kendimizi önyargılı ve ötekileştirici bir birey olmaktan uzaklaştırmak için birkaç tavsiyem daha var sizlere: Önyargılı olduğunuz gurubun da size önyargısı olduğunu düşüyor olabilirsiniz, bunu düşünerek empati yapmaya gayret edin.
Kendinizi onlardan biri olarak hayal edin ve o insanları hemen yakınınızda birileri olarak algılamaya çalışın ve sonrasında onlarla konuşmalarınızı artırın.
Önyargılı olduğunuz kişi ya da gurup mensupları ile ilgili araştırma yapın ve onlarla vakit geçirerek yakından tanımaya çalışın.
Tüm insanlar ve gruplar için eşit yasa ve uygulamaları savunma konusunda kendinizi eğitin.
Not: Dünyanın her insan için eşit, adil ve huzurla yaşanabilecek bir yer olmasında önyargılardan ve ötekileştirmelerden sıyrılmanın çok büyük öneminin olduğunu unutmayalım.
