Nedir zaman, nedir?
Bir su mu, bir kuş mu?
Nedir zaman, nedir?
İniş mi, yokuş mu?
DENİZCİLİK VE ÇOĞALMA
Botanik ve zoolojide biyolojik saatler çok iyi bilinir. Meşhur “Victoria regia” harika çiçeklerini gece yarısı açar, Palolo deniz kurdu Pasifik okyanusunda yaşar ve Samoa yerlileri ve diğer yerli kabileler bunları çok severler. Bu, organik saat için klasik bir misaldir. Bizim ağırlıklarından kurtulma diye isimlendirebileceğimiz bir vetire vardır. Kurt vücudunun bir kısmının kabuğunu bırakır ve bu dolunay devresinde meydana gelir. Her cins hayvanda çoğalma, zamana göre bazı adaptasyon kademeleri ne uyduğu gösterilmiştir. Yuvaların yapılması, deri veya kabuk değişimi, geyiklerin boynuzlarını ağaçlara sürterek üzerlerini kazımalarında daima ve açık bir şekilde mevsimin tesiri görülür. Biyolojik saati hesaba katmadan, çoğalmaya yer, ısı ve güneş ışınları farkı ile bu vakalarda “hormonal” değişiklikler yaparak tesir ettiği kolaylıkla düşünülebilir. Bütün hayvanlarda otonom ve hakiki bir biyolojik saatin mevcudiyetini kabul etmek mecburiyetindeyiz. İşte, bu açıdan arılar, bir nevi kendi içlerinde sanki güneş saatine malikmiş gibi davranırlar. Som balığı ve birçok kuş, avlandıkları yerlerden çoğalma yerlerine ayrılmış sahalara gitmek için uzun mesafeler kat ederler, kumru yalnız takip edeceği yolu bulmak değil, fakat zamanı ölçme işini de halletmeğe mecburdur.
İNSANDA ZAMAN HİSSİ
Belirli bir saatten önce uyanma olayı biyolojik saatin iyi bilinen tesirini gösteren misali teşkil eder. Çok defa herhangi bir kimse şu saatte uyanmağa karar vermişse, bu oldukça hassas bir şekilde gerçekleşir. Aktüel olarak zamanı bir başka şekilde ölçmeğe yönelmiş her çeşit ritmik ve devri fonksiyonlar, biyolojik ve psikolojik araştırmaların önemli bir sahasını teşkil eder. Bir olay meydana gelirken ve insanın faaliyet erini tayin ederken çeşitli biyolojik ritimlerden bahsedilir. İnsanın gelişmesi esnasında zaman içinde yönel meye yardım edecek, birbiri ardından dört fonksiyonun mevcut olduğu görülmüştür. Zamanın biyolojik hissi veya biyolojik saat, zaman çizgisi boyunca ve kozmik zamanda yerleştiği gibi tarif edilmiştir. Nihayet, bir zaman hissi koyuyoruz ki, zamanı bir zaman aralığı ile değerlendirmek kabil olsun. Daha sonra zamanın tarihi hissi veya “zaman içinde yönelme” dediğimiz hadise vardır. Buna zamanın gnostik hissi ismini veriyoruz. (Sabit bir zaman ölçümü). Dördüncü fonksiyon devamlılık hissi ile doldurulmuştur. Yani hareket kadar zamanın şuurlu idrak edilmesidir. Bazen buna dinamik bir zaman ölçüsü ismi verilmektedir. Böylece zaman hissi ve temadiyeti (devamlılığı) yani bu dördüncü his, hadiseler arasında birleştirici alakaların şuurlu olarak idrak edilmesine müncer olur.
Batıda zaman unsurunun aslında düz olarak hayal edildiğini belirtmek enteresandır. Sonsuz bir geçmiş ten bilinmeyen geleceğe düz bir çizgi şeklinde yönelmiş bir ok akla gelmektedir. Doğuda ise bunun aksine yeni den hayata yönelme unsuru hâkimdir; zaman, başı ve sonu olmayan bir daire veya spiral şeklindedir. Kuyruğunu ısıran bir yılanla sembolize edilir. Mevsimlerdeki durum, çöken sonra yükselen, duraklayan sonra secde eder gibi yere kapaklanan devletler… Peşi peşine kemal ve zevaller… Hatta kabarıp sönen hisler, doğulu düşünceyi doğrulamaktadır.
Safvet Senih
